CHP'nin kurultaylar tarihi

[Carucci]

CHP'de
bugüne kadar 32 kurultay ve 14 olağanüstü kurultay toplandı.



AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, CHP
tarihinde, 12 Eylül öncesinde 24 kurultay ve 8 olağanüstü kurultay; 12
Eylül sonrasında ise 8 kurultay ve 6 olağanüstü kurultay olmak üzere
toplam 32 kurultay ve 14 olağanüstü kurultay gerçekleştirildi. CHP'de
genel başkanlığı bugüne kadar 6 isim üstlendi.

CHP'de genel
başkanların değiştiği kurultaylar şöyle:

******'ün ebediyete
intikalinin ardından 26 Aralık 1938 tarihinde toplanan 1. Olağanüstü
Kurultayda, İsmet İnönü ''değişmez genel başkanlığa'' seçildi ve 33 yılı
aşkın bu görevi sürdürdü.

İnönü'nün istifasının ardından, 14
Mayıs 1972'de ''Genel Başkanlık Seçimi Özel Kurultayı'' toplandı ve
Bülent Ecevit genel başkanlığa seçildi.

12 Eylül askeri
müdahalesinin ardından partiler kapatıldı ve yöneticilerine siyasi yasak
getirildi. Kapatılan bu partilerin yeniden açılmasına olanak sağlayan
yasanın çıkmasından sonra 9 Eylül 1992'de toplanan 25. Kurultayda
CHP'nin yeniden açılması kararı alındı. Genel Başkanlığa Antalya
Milletvekili Deniz ****** seçildi.

SHP ile CHP arasındaki
birleşme sürecinde 8 Şubat 1995'de yapılan bütünleşme kurultayında
Hikmet Çetin CHP Genel Başkanlığını üstlendi.

Bundan yaklaşık
yedi ay sonra, 9 Eylül 1995 tarihinde toplanan 27. Kurultayda Hikmet
Çetin aday olmadı. Deniz ******, Murat Karayalçın ile yarıştı ve genel
başkanlığa seçildi. 18 Nisan 1999'da yapılan seçimlerde CHP meclis
dışında kaldı ve ****** 22 Nisan'da genel başkanlıktan istifa etti.

CHP'nin
9. Olağanüstü Kurultayı 22 Mayıs 1999 tarihinde yapıldı ve Altan Öymen
genel başkanlığa seçildi. Öymen, CHP'nin 6. genel başkanı oldu.

Parti
içi gruplar arasındaki çekişmeler yüzünden 15 ay sonra olağanüstü
kurultaya gidildi. 30 Eylül 2000 tarihindeki 11. Olağanüstü Kurultayda
Deniz ****** yeniden genel başkanlığa seçildi. ******, istifa ettiği 10
Mayıs 2010 tarihine kadar bu görevi sürdürdü.

ATATÜRK DÖNEMİ

Sivas
Kongresi'nde, kurtuluş ve bağımsızlık için faaliyet gösteren dernekler
''Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'' adı altında birleşti.
Mustafa Kemal başkanlığında 16 kişilik ''Heyet-i Temsiliye''
oluşturuldu. Sivas Kongresi (4 Eylül 1919), kimi tarihçilerce CHP'nin de
ilk kongresi olarak kabul ediliyor. CHP'nin kuruluşunun bu kongreyle
filizlendiği ve bu nedenle ''Devlet kuran parti'' tanımlaması yapılıyor.


CHP, ****** tarafından ''Halk Fırkası'' adı altında 9 Eylül
1923'de kuruldu. 20 Kasım 1923'de ''Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk
Cemiyeti'' Halk Fırkası bünyesine katıldı. Partinin adı 10 Kasım 1924'de
''Cumhuriyet Halk Fırkası'', 1935'de de ''Cumhuriyet Halk Partisi''
oldu.

CHP'nin kurultayları ve o dönemlere ilişkin bazı siyasi
gelişmeler şöyle:

2. Kurultay 15 Ekim 1927'de toplandı.
******'ün ''Büyük Nutuk''u okuduğu kongrede ''Cumhuriyetçilik'',
''Halkçılık'', ''Milliyetçilik'' ve ''Laiklik'' partinin dört temel
ilkesi olarak benimsendi. Bu kurultayda, Mustafa Kemal partinin
''değişmez genel başkanı'' olarak belirlendi.

3. Kurultay 10
Mayıs 1931'de yapıldı. Tüzükten ayrı bir program yapıldı. Dört temel
ilkenin yanı sıra ''Devletçilik'' ve ''İnkılapçılık'' da tüzük ve
programına girdi. Böylece partinin simgesi ''Altı Ok''a anlamını veren
altı ilke belirlendi.

4. Kurultay 9 Mayıs 1935'de toplandı.
******'ün katıldığı bu son kurultayda partinin adı ''Cumhuriyet Halk
Partisi''ne dönüştürüldü. Tüzük değişikliğiyle parti ile hükümetin
kaynaştırılması yoluna gidildi. Genel Başkan Vekili İsmet İnönü'nün
yayımladığı genelgeyle İçişleri Bakanı parti yönetim kuruluna alındı ve
genel sekreterlik görevi verildi; parti il başkanlıklarına il valileri
getirildi. 1937'de, Anayasaya ''Türkiye devleti, cumhuriyetçi,
milliyetçi, halkçı, devletçi, laik ve devrimcidir'' şeklindeki CHP'nin
altı ilkesi eklendi.

''MİLLİ ŞEF'' DÖNEMİ

******'ün
vefatının ardından 26 Aralık 1938'de 1. Olağanüstü Kurultay toplandı.
Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ''değişmez genel başkanlığa'' seçildi;
******'e ''Ebedi Şef'', İnönü'ye de ''Milli Şef'' unvanı verildi. Parti
Genel Başkan Yardımcılığına Başbakan Celal Bayar, Genel Sekreterliğine
İçişleri Bakanı Refik Saydam getirildi.

5. Kurultay 29 Mayıs
1939'da toplandı ve tüzükte değişiklik yapıldı. Başbakanın aynı zamanda
parti genel başkanı olması uygulamasına son verildi. İçişleri Bakanı'nın
parti genel sekreteri, valilerin il başkanı olması uygulaması terk
edildi, memurların partiye üyeliği yasaklandı.

6. Kurultay 8
Haziran 1943'de toplandı. Bu, CHP'nin tek parti döneminde yaptığı son
kurultay oldu. 2. Dünya Savaşı sürecinde toplanan kurultayda, parti
programında ulusal savunma ile dış ilişkiler konularına ağırlık verildi.


DP'NİN İKTİDARA GELİŞİ

Daha sonraki süreçte, 2
Ocak 1946'da Demokrat Parti (DP) kuruldu. Celal Bayar, partinin
kuruluşunu basın toplantısıyla açıkladı.

CHP'nin 2. Olağanüstü
Kurultay'ı 10 Mayıs 1946'da toplandı. İnönü, yeni seçim kanununun
yasalaşmasından sonra seçimlere gidileceğini açıkladı. Tüzükteki
''değişmez genel başkan'' ifadesi ''genel başkan'' şeklinde düzenlendi.

Çok
partili döneme geçişin ardından 21 Temmuz 1946'da ilk genel seçim
yapıldı. Tek dereceli seçim ve ''açık oy, gizli sayım'' esasının
uygulandığı seçimde CHP 396, DP 62 milletvekili çıkardı, 7 bağımsız da
Meclise girdi.

7. Kurultay 17 Kasım 1947'de toplandı. Parti
genel başkanının Cumhurbaşkanı kaldığı sürece, başkanlık yetkilerinin
kurultayca seçilen genel başkan vekiline devretmesi tüzüğe konuldu.
Parti örgütlerinin seçimle işbaşına gelmesi ilkesi benimsendi. İnönü,
ilk kez oybirliği olmaksızın genel başkan seçildi.

Çok partili
dönemin ikinci seçimi 14 Mayıs 1950'da yapıldı ve CHP'nin 27 yıllık
iktidarı sona erdi. DP oyların yüzde 53,3'ünü alarak tek başına iktidara
geldi. CHP ise 69 milletvekili çıkarabildi.

8. Kurultay 29
Haziran 1950'de toplandı. Genel başkan vekilliği kaldırıldı, genel
sekreterin kurultayca seçilmesi benimsendi. İnönü'nün yeniden genel
başkan seçildiği kurultayda, 7 adaylı genel sekreterlik yarışını Kasım
Gülek kazandı.

9. Kurultay, 26 Kasım 1951'de yapıldı. Kurultaya,
istifalar, parti içi çatışmalar ve 16 Eylül 1951 ara seçimi
yenilgisinin etkisi altında gidildi. Gençlik ve kadın kolları kurulması
benimsenen kurultayda, İnönü yeniden genel başkanlığa, Kasım Gülek de
genel sekreterliğe yeniden seçildi.

10. Kurultay, parti içi
çekişme ve gruplaşmaların yaşandığı bir dönemde 22 Haziran 1953'de
toplandı. İnönü ile Gülek arasında sert tartışma yaşandı. ''Hukuk
devleti'' kavramı, iki meclisli bir sisteme geçilmesi, Anayasa
Mahkemesinin kurulması, seçim güvenliği, yargıç bağımsızlığı, sendika ve
meslek örgütleri kurma özgürlüğü, grev hakkı gibi görüşler programa
yansıtıldı.

3. Olağanüstü Kurultay, seçimlere hazırlık amacıyla
25 Şubat 1954'de yapıldı. 2 Mayıs'taki genel seçim DP'nin üstünlüğüyle
sonuçlandı. Seçimde, DP'den 505, CHP'den 31 milletvekili TBMM'ye girdi.

11.
Kurultay, 26 Temmuz 1954'de ve 2 Mayıs seçimlerinin sonuçlarının etkisi
altında toplandı. İnönü yeniden Genel Başkanlığa, Gülek de genel
sekreterliğe seçildi.

12. Kurultay (21 Mayıs 1956) Gülek'in
''tartışılmaz ikinci adamlığının'' yara aldığı süreç oldu. Gülek, İnönü
ile çatışmasına rağmen yeniden bu göreve seçildi, ancak parti meclisine
kendisine muhalif kesimler de girmeyi başardı.

13. Kurultay 9
Eylül 1957'de toplandı. DP iktidarına karşı muhalefetteki iki parti
(Cumhuriyetçi Millet Partisi, Hürriyet Partisi) ile işbirliği yapılması
kararlaştırıldı. 27 Ekim 1957'de yapılan seçimlerde, DP oy oranının
düşmesine karşın iktidarını korudu.

14. Kurultay (12 Ocak 1959)
ve sonraki süreçte parti politikalarında önemli değişim yaşandı. İnönü
ve Gülek yeniden seçildi; ancak 40 kişilik parti meclisinde Gülek
muhalifleri çoğunluğu sağladı. Gülek, 27 Eylül'de genel sekreterlikten
istifa etti, yerine İsmail Rüştü Aksal getirildi.

1961 ASKERİ
MÜDAHALESİ

27 Mayıs 1960'ta Türk Silahlı Kuvvetleri
yönetime el koydu. Yönetimi üstlenen Milli Birlik Komitesince TBMM
feshedildi, anayasa askıya alındı. DP yöneticileri tutuklandı ve
yargılandı; sonraki süreçte Adnan Menderes ile iki arkadaşı idam edildi.


15. Kurultay (24 Ağustos 1961) İnönü ve Gülek taraftarları
arasında çekişmeye sahne oldu. İnönü'nün, delegelere ''ya o ya ben''
demesi üzerine Gülek ağır yenilgiye uğradı. İsmail Rüştü Aksal genel
sekreter seçildi. Tüzük değişikliğiyle genel sekreter seçimi parti
meclisine bırakıldı. Bülent Ecevit ve arkadaşlarının önergesi
doğrultusunda, seçimlerde genel merkeze yüzde 15'i geçmemek üzere
kontenjan hakkı tanındı. 15 Ekim 1961'deki seçimde CHP 173, Adalet
Partisi (AP) ise 158 milletvekili çıkardı. Cumhuriyet tarihinin ilk
koalisyonu diye nitelenen olarak CHP-AP hükümeti kuruldu.

16.
Kurultay (14 Aralık 1962) parti içi grupların mücadelesine sahne oldu.
İnönü ile partideki etkili isimlerden Kasım Gülek, Nihat Erim ve Avni
Doğan arasındaki uyuşmazlık kurultaya doğru çatışmaya dönüştü. Gülek,
Erim ve Doğan kurultay öncesinde bir yıl partiden ihraç edildi. Genel
sekreterliğe Kemal Satır getirildi. İnönü yeniden genel başkan oldu ve
parti meclisinde genel merkez yanlıları çoğunluğu sağladı.

17.
Kurultay 16 Ekim 1964'de toplandı. Hizip mücadelesinin yaşanmadığı
kurultayda teşkilatlanma ve delege sayılarına yönelik tüzük değişikliği
yapıldı. İnönü yeniden genel başkan seçildi, Nihat Erim parti meclisine
girdi. 10 Ekim 1965'deki seçime CHP 134 milletvekili, seçimin galibi AP
ise 240 milletvekili çıkardı.

ORTANIN SOLU VE ECEVİT

18.
Kurultay 18 Ekim 1966'de yapıldı. İnönü, ''ortanın solunda olmanın
sosyalist parti anlamına gelmediğini'' ifade ederek, ''CHP sosyalist
değildir, sosyalist parti olmayacaktır'' dedi. Ecevit ise ''ortanın
solu, partinin sosyal yenileşme döneminin bilincine varış demektir''
diye konuştu. İnönü, 1222 delegeden 929'unun oyunun alarak yeniden genel
başkan oldu. Parti meclisinde Bülent Ecevit genel sekreterliğe seçildi.


4. Olağanüstü Kurultay (28 Nisan 1967): 18. Kurultayda partinin
resmi görüşü olarak benimsenen ''Ortanın Solu'' hareketinin, partide
tartışma ve anlaşmazlığa neden olması üzerine olağanüstü kurultaya
gidildi. Turhan Feyzioğlu ve arkadaşlarının oluşturduğu ''sekizler
grubu'' ortanın solu hareketine karşı çıkıyordu. İnönü, kurultayda
Ecevit'ten yana tavır koydu. 30 Nisan'da, ''Sekizler'' grubundakilerin
de aralarında bulunduğu toplam 49 milletvekili ve senatör partiden
istifa etti. Bunlar 12 Mayıs'da Güven Partisi'ni kurdu. 2 Haziran
1968'de yapılan senato yenileme ve ara seçimlerde AP başarılı çıktı.

19.
Kurultaya (18 Ekim 1968) ''Ortanın Solu'' tartışmaları damgasını vurdu.
İnönü yeniden genel başkan seçildi. Parti meclisi ise İnönü ile
Ecevit'in birlikte hazırladığı listeden oluştu. Ecevit yeniden genel
sekreterliğe seçildi. 12 Ekim 1969'daki seçimde CHP 143, AP ise 256
milletvekili çıkardı.

20. Kurultaya (3 Temmuz 1970) seçim
sonuçları ve Ecevit-Kemal Satır ekipleri arasındaki çekişme ortamında
gidildi. Parti meclisi Ecevit'in listesinden oluştu. Muhalif kanattan
sadece Kemal Satır ve Kemal Demir parti meclisine girdi, ancak bir süre
sonra istifa etti. İnönü ve Ecevit yeniden seçildi.

12 Mart
1971'deki askeri muhtıranın ardından AP Genel Başkanı Süleyman
Demirel'in başkanlığındaki hükümet istifa etti. CHP'den ayrılan Nihat
Erim hükümeti kurmakla görevlendirildi. CHP'de, Ecevit bu hükümete
katılmamak, İnönü ile katılmaktan yanaydı. İnönü'nün görüşünün hayata
geçmesi üzerine, önce Ecevit ardından merkez yönetim kurulu istifa etti.
Genel sekreterliğe önce Şeref Bakşık, ardından da Kamil Kırıkoğlu
getirildi.

ECEVİT, PARTİNİN KURUCULARI ARASINDA YER ALMAYAN
İLK GENEL BAŞKAN OLDU

İsmet İnönü'nün istifasının ardından
CHP'nin başına geçen Bülent Ecevit, parti kurucuları arasında yer
almayan ilk genel başkan oldu.

CHP'de İnönü'nün istifasının
ardından yapılan kurultaylar ve o süreçteki bazı gelişmeler şöyle:

5.
Olağanüstü kurultaya (5 Mayıs 1972) parti içi mücadelenin çözümü için
gidildi. Ecevit yanlısı parti meclisinin güven oyu aldı. İsmet İnönü, 8
Mayıs 1972'de, 33 yılı aşkın süredir yürüttüğü genel başkanlıktan istifa
etti.

14 Mayıs'ta, genel başkan seçimi için özel kurultay
toplandı. 51 il başkanı tarafından aday gösterilen Bülent Ecevit, 913
delegeden 826'nın oyuyla seçildi. Ecevit, Mustafa Kemal ****** ve İsmet
İnönü'den sonra CHP'nin üçüncü genel başkanı oldu.

21.
Kurultayda (30 Haziran 1972) parti tüzüğünde köklü değişiklik yapıldı.
İnönü, son kez katıldığı parti kurultayında ''yeni genel başkanın
başarılı olması için çalışılmasını'' istedi. Ecevit yeniden seçildi.
İnönü, 5 Kasım 1972'de, yaklaşık yarım yüzyıldır üyesi olduğu CHP'den
istifa etti. İnönü'nün ardından partiden ayrılan milletvekili ve
senatörlerin sayısı 59'a ulaştı.

Bu süreçte, genel
sekreterlikten ayrılan Kamil Kırıkoğlu'nun yerine Orhan Eyüboğlu
seçildi. 14 Ekim 1973'deki seçimlerde CHP 185, AP ise 149 milletvekili
çıkardı. 26 Ocak 1974'te Ecevit'in başkanlığında CHP-Milli Selamet
Partisi (MSP) koalisyon hükümeti kuruldu. Bu hükümet döneminde Kıbrıs
Barış Harekatı yapıldı. Ortaklar arasındaki anlaşmazlık yüzünden
koalisyon 18 Eylül 1974'de sona erdi. Deniz ******, bu hükümette Maliye
Bakanı idi.

CHP'de 28 Haziran 1974'te yapılan tüzük kurultayında
1970'de ortaya atılan ''demokratik sol'' söylemi doğrultusunda parti
tüzüğü değiştirildi.

****** VE ARKADAŞLARI

22.
Kurultaya (14 Aralık 1974) hükümetin bozulması ile parti içindeki
''demokratik sol'' ve ''ortanın solcuları'' kavramlarına ilişkin
tartışmalarla gidildi. Genel sekreterliğe Orhan Eyüboğlu,
yardımcılıklarına ise Deniz ****** ve Mustafa Üstündağ getirildi.

******,
8 Mart 1976'da, görüş ayrılıkları gerekçesiyle dört MYK üyesiyle
birlikte istifa etti. CHP tarihinde bu olay ''5'ler hareketi'' olarak
yer aldı. Ekim ayında yapılan senatonun üçte birinin yenilenmesi ve
milletvekili ara seçiminde CHP 25 senatör ve 1 milletvekili, AP ise 27
senatör ve 5 milletvekili çıkardı.

23. Kurultay (27 Kasım 1976)
öncesinde parti içi tartışma ve gruplaşmalar yoğunluğunu daha da
artırdı. Tüzük değişikliğiyle parti meclisi ve merkez yönetim kurulu
kaldırıldı, yerine 21 kişilik ''Genel Yönetim Kurulu'' oluşturuldu.
Sosyalist Enternasyonel'e katılım kararı alındı. Ecevit, yeniden genel
başkan seçildi. ****** ekibi genel yönetim kurulu seçiminde varlık
gösteremedi, Orhan Eyüboğlu yeniden genel sekreter oldu.

5
Haziran 1977'deki seçimde CHP 213, AP 189 milletvekili kazandı.
Ecevit'in kurduğu azınlık hükümeti güvenoyu alamadı. Süleyman Demirel
başkanlığındaki AP, MHP ve MSP (Milliyetçi Cephe) koalisyon hükümeti de
bir süre sonra verilen gensorunun ardından düştü. Ecevit, AP'den istifa
eden 11 bağımsızın yanı sıra CGP ve DP'nin desteğiyle yeni hükümeti
kurdu. 12 Kasım 1979'a kadar görev yapan bu hükümette CHP Genel
Sekreteri Orhan Eyüboğlu başbakan yardımcısı, Deniz ****** ise Enerji ve
Tabii Kaynaklar Bakanı oldu. Genel sekreterliğe ise Mustafa Üstündağ
seçildi.

7. Olağanüstü Kurultay (4 Kasım 1978), 29 Kasım'da
toplanması planlanan 24. Kurultay için üye yazımının yetiştirilememesi
ve Anayasa Mahkemesi'nden alınan uyarı üzerine gerçekleştirildi.

24.
Kurultaya (24 Mayıs 1979), kaldırılan parti meclisinin yeniden
oluşturulması tartışması altında gidildi. Ali Topuz ve Deniz ******
grupları muhalefeti oluşturuyordu. Parti meclisinin yeniden
oluşturulması kabul edilmedi. Genel başkanlığa Ecevit seçildi, genel
sekreterliği ise Mustafa Üstündağ üstlendi. 14 Ekim'deki ara seçimde 5
milletvekilliğini de AP kazandı. Ecevit istifa etti ve yeni hükümet
Demirel tarafından kuruldu.

8. Olağanüstü kurultay (4 Kasım
1979) Ecevit'in güvenoyu istemi üzerine gidildi. Muhalif Deniz ****** ve
Ali Topuz gruplarının sert eleştirilerine sahne olan kurultayda Ecevit
güven tazeledi. Mustafa Üstündağ yeniden genel sekreterliğe getirildi.

12
EYLÜL SÜRECİ

12 Eylül 1980'de Türk Silahlı Kuvvetleri
yönetime el koydu, parlamento feshedildi ve siyasi partiler kapatıldı.
Ecevit, 30 Ekim 1980'de CHP Genel Başkanlığından istifa etti. Yeni
anayasanın kabulünün ardından Anavatan Partisi (ANAP), Milliyetçi
Demokrat Parti (MDP), Halkçı Parti (HP) ve Sosyal Demokrasi Partisi
(SODEP) kuruldu. Veto engelini aşan üç partinin (ANAP, MDP ve HP)
katıldığı seçimlerde, Turgut Özal liderliğindeki ANAP tek başına
iktidara geldi.

''Solda birlik'' adı altında yürütülen
görüşmelerin ardından HP'nin adı Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP)
olarak değiştirildi ve SODEP ile HP bu çatı altında birleşti. Genel
başkanlığa önce Aydın Güven Gürkan, daha sonra Erdal İnönü seçildi. Bu
süreçte Rahşan Ecevit'in başkanlığında Demokratik Sol Parti (DSP)
kuruldu.

12 Eylül'den 7 yıl sonra yapılan referandumla siyasi
yasaklar kalktı. Bülent Ecevit DSP, Süleyman Demirel DYP, Alparslan
Türkeş MÇP ve Necmettin Erbakan da RP'nin genel başkanlığını üstlendi.
29 Kasım 1987'de yapılan seçimlerde ANAP 292, SHP 99, DYP 59
milletvekili çıkardı.

SHP'nin ikinci kurultayında Erdal İnönü
yeniden genel başkan seçildi, Deniz ****** ise genel sekreter oldu. 26
Mart 1989'daki yerel seçimlerden SHP birinci parti çıktı. Bundan üç yıl
sonra yapılan kurultayın ardından SHP'den ayrılan 10 milletvekili, Fehmi
Işıklar başkanlığındaki Halkın Emek Partisi'ni (HEP) kurdu. SHP'de
genel sekreter Deniz ****** ile arkadaşlarının istifası üzerine
olağanüstü kurultaya gidildi. Erdal İnönü yeniden seçildi, Hikmet Çetin
genel sekreter oldu. Daha sonraki kurultayda ise ****** ekibi parti
meclisine girmeyi başardı.

20 Ekim 1991'de yapılan seçimlerde
DYP 178, SHP 88 milletvekili çıkardı. HEP'in SHP listelerinden seçime
girmesi uzun süre tartışıldı. 20 Kasım'da, Süleyman Demirel'in
başbakanlığındaki DYP-SHP koalisyonu kuruldu. Erdal İnönü başbakan
yardımlığını, Hikmet Çetin ise Dışişleri Bakanlığını üstlendi. SHP'de,
İnönü-****** çatışması sürecinde gidilen olağanüstü kurultayda İnönü
yeniden seçildi. Genel sekreterliğe ise Cevdet Selvi getirildi.

CHP'NİN
YENİDEN AÇILIŞI

12 Eylül döneminde kapatılan partilerin
açılmasına olanak sağlayan yasa, 19 Haziran 1992'de TBMM'de kabul
edildi.

CHP'nin 25. Kurultayı 9 Eylül 1992 yapıldı. 1979'daki
24. Kurultay delegeleriyle yapılan bu kurultayda genel başkanlığa SHP
Antalya Milletvekili Deniz ****** seçildi. CHP'nin genel başkanlığını
üstlenen 4. isim olan ******, 11 Eylül'de SHP'den istifa etti. CHP, 21
milletvekili ile TBMM'de grup kurdu. Parti genel sekreterliğine Ertuğrul
Günay seçildi.

Sekizinci Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın vefatının
ardından, 16 mayıs 1993'de, Süleyman Demirel Cumhurbaşkanı seçildi ve
DYP'nin başına ise Tansu Çiller geçti. Çiller, 25 Haziran'da SHP ile
koalisyon hükümetini kurdu. SHP'de genel başkanlık koltuğuna Murat
Karayalçın oturdu. SHP-CHP arasındaki ''birleşme'' sürecinde Hikmet
Çetin'in genel başkanlığında uzlaşıldı.

18 Şubat 1995'deki 26.
Kurultay birleşmeye yönelikti. SHP, CHP'ye katıldı ve genel başkanlığa
Hikmet Çetin seçildi. Çetin, CHP'nin 5. Genel Başkanı oldu. Bu süreçte
partiden ayrılan Ertuğrul Günay'ın yerine Adnan Keskin genel
sekreterliğe seçildi.

27. Kurultaya (9 Eylül 1995) genel
başkanlık tartışmaları altında girildi. Murat Karayalçın ile Deniz
****** arasındaki yarışın galibi ****** oldu. Adnan Keskin'in genel
sekreter olduğu kurultayda, İsmail Cem ve Hasan Fehmi Güneş listeyi
delerek parti meclisine girdi.

DYP-CHP koalisyon hükümeti,
Çiller ile ****** arasında uzlaşmaya varılamaması üzerine bozuldu.
Çiller'in daha sonra kurduğu azınlık hükümeti de güvenoyu alamadı.
****** ile Çiller, erken seçim koşuluyla yeni hükümeti kurdu.

24
Aralık 1995'de yapılan seçimden Refah Partisi (RP) birinci çıktı.
Necmettin Erbakan'ın hükümeti kurma girişimleri başarılı olamadı. Bunun
üzerine Mesut Yılmaz başkanlığında ANAP-DYP hükümeti kuruldu, ancak
Çiller-Yılmaz anlaşmazlığı yüzünden bozuldu. Ardından, Erbakan
başkanlığındaki RP-DYP koaliyonuna gidildi. MGK'nın ''28 Şubat
kararları'' ve sonraki süreçte hükümet istifa etti. DYP'den ayrılanlar
Demokrat Türkiye Partisi'ni (DTP) kurdu. Mesut Yılmaz'ın başkanlığındaki
ANAP-DSP-DTP koalisyonuna, CHP de dışarıdan koşullu destek verdi.
CHP'nin ısrarı üzerine erken seçim kararı alındı.

CHP MECLİS
DIŞI KALDI, ****** İSTİFA ETTİ

28. Kurultaya (23 Mayıs 1998)
erken seçim tartışmaları altında gidildi. ******, yeniden genel
başkanlığa seçildi. Yolsuzluk iddiaları ve Türkbank ihalesine ilişkin
gensoruyla Yılmaz hükümeti düştü. Ecevit'in başkanlığındaki DSP azınlık
hükümetiyle seçime gidildi. 18 Nisan 1999'daki seçimde CHP Meclise
giremedi, DSP 136 milletvekili çıkardı. ******, seçim yenilgisinin
ardından genel başkanlıktan istifa etti. Cevdet Selvi genel başkan
vekilliğine getirildi ve olağanüstü kurultay kararı alındı.

Seçimlerin
ardından Ecevit'in başkanlığındaki DSP, MHP ve ANAP koalisyon hükümeti
kuruldu.

9. Olağanüstü Kurultay 22 Mayıs 1999'da yapıldı. Altan
Öymen, Hasan Fehmi Güneş, Murat Karayalçın, Ertuğrul Günay ve Hurşit
Güneş arasındaki yarışın galibi Öymen oldu. Parti meclisine seçilenler
istifa etti.

10. Olağanüstü Kurultayda (26 Haziran 1999) parti
meclisi için seçim yapıldı. Hiziplerin liste savaşına sahne olan
kurultayda, ****** ekibi 60 kişilik parti meclisinde çoğunluğu ele
geçirdi. Genel sekreterliğe Tarhan Erdem getirildi.

11.
Olağanüstü Kurultay 30 Eylül 2000'de toplandı. ******; Altan Öymen,
Hasan Fehmi Güneş ve Sefa Sirmen arasındaki mücadeleden galip çıktı, 15
ay sonra yeniden genel başkanlık koltuğuna oturdu. Bu süreçte, RP'nin
yerine kurulan Fazilet Partisi (FP) de 22 Haziran 2001'de Anayasa
Mahkemesince kapatıldı, Erbakan ve bazı yöneticilere siyasi yasak
getirildi.

29. kurultayda (30 Haziran 2001) Deniz ******,
rakipleri Ertuğrul Günay ve Birol Başaran karşısında koltuğunu korudu.
Kurultayda tüzükte bazı değişiklikler yapılarak genel başkan adaylığı
zorlaştırıldı. Bu süreçte, 14 Ağustos 2001 tarihinde AK Parti kuruldu.
DSP, MHP ve ANAP koalisyon hükümeti erken seçim kararı aldı.

30.
Kurultaya (24 Ekim 2003) Deniz ****** tek aday olarak katıldı ve
sandığa giden 1089 delegeden 973'ünün oyunu aldı. 3 Kasım 2002'de
yapılan seçimlerde AK Parti tek başına iktidara geldi. DSP'nin
parlamento dışı kaldığı seçimde, CHP 178 milletvekili ile anamuhalefet
partisi konumuna geldi.

12. Olağanüstü Kurultay (3 Temmuz 2004)
muhaliflerin tüzük kurultayı toplama girişimi üzerine gerçekleştirildi.
******'ın güvenoyu istemi doğrultusunda yapılan kurultay seçimsiz
gerçekleştirildi. Bazı üyeler bu kurultayın iptali için dava açtı.

13.
Olağanüstü Kurultayda (29-30 Ocak 2005) Deniz ******, rakibi Mustafa
Sarıgül'ün karşısında galip çıktı.

31. Kurultayda (19 Kasım
2005) muhaliflerin tüzük değişikliği önerisi reddedildi. ******, geçerli
1158 oyun tamamını alarak yeniden genel başkan seçildi.

32.
Kurultayda (26 Nisan 2008), Deniz ******'ın karşısında tek aday olarak
Haluk Koç vardı. ******, kurultayda genel başkanlık koltuğunu korudu.

14.
Olağanüstü Kurultay 21 Aralık 2008'de toplandı, partinin tüzük ve
programında değişiklikler yapıldı.

******, görüntülerinin yer
aldığı iddia edilen kaset ve daha sonraki süreçte, 10 Mayıs 2010'da CHP
Genel Başkanlığından istifa etti. Parti Meclisi Cevdet Selvi'yi genel
başkan vekilliğine getirdi. Partinin 33. Kurultayına kısa süre kala CHP
Grup Başkanvekili Kemal Kılıçdaroğlu genel başkanlığa aday olacağını
açıkladı. Kılıçdaroğlu, bu göreve seçilmesi durumunda CHP genel
başkanlığını üstlenen 7. isim olacak.









Kaynak: aa